Паян, нарӑсӑн 14-мӗшӗнче, Сӗнтӗрвӑрри районне СССР халӑх артисчӗ Андрей Яковлевич Эшпай килсе кайӗ. Паллӑ кӗвӗҫӗ районти «Раҫҫей йӗлтӗрӗ» ӑмӑртӑва уҫма хутшӑнӗ. Ҫавӑн пекех Андрей Яковлевича Сӗнтӗрвӑрринчи пӗрремӗш гимназире кӗтеҫҫӗ. Ку гимнази уншӑн питӗ паха — Тӑван Ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫи вӑхӑтӗнче шӑп та лӑп ҫакӑнта вӗренме тивнӗ. Эшпай гимнази вӗрентекенӗсемпе тата унта ӑс пухакан ачасемпе, вырӑнти культура ӗҫченӗсемпе тӗл пулӗ.
Андрей Эшпай Сӗнтӗрвӗррине пӗрремӗш хут килмест ӗнтӗ. Сӗнтӗрвӑрри уншӑн иккӗмӗш кил вырӑнне — кунта унӑн ачалӑхӗпе ҫамрӑклӑх ҫулӗсем иртнӗ, кунтанах вӑл хӑй ирӗкӗпе фронта кайнӑ.
Эшпай Андрей Яковлевич — СССР халӑх артисчӗ, СССР Патшалӑх премийӗн лауриачӗ. Унӑн чи паллӑ юрри — «Сережка с Малой Бронной». Ҫавӑн пекех хор, кӗвӗ инструменчӗсем валли ҫырнӑ хайлавсем чылай. Эшпай кинофильмсемпе театрсем валли ҫырнӑ юрӑсемпе кӗвӗсемпе паллӑ. Балет та, кантата та пур ун пултарулӑхӗнче. Пӗлтӗр ӑна «Чӑваш Республики умӗнче тава тивӗҫлӗ ӗҫсемшӗн» орденпа чысланӑ.
Чӑвашла фантастика хайлавӗсем пичетленме пуҫланӑранпа 60 ҫул ҫитнине халалланӑ конкурс вӗҫленчӗ — ҫӗнтерӳҫӗсене палӑртрӑмӑр. Тӳрех калам, Вӗрентӳ министерстви сайтӗнче пелтернӗ хыпарта тӗрӗс марри пур — чи лайӑх фантастсем Штанаш шкулӗнче вӗренмеҫҫӗ. Унти вӗренекенсем те чаплӑ, анчах та Вӑрмар районне кӗрекен Чупайри тӗп шкулпа Пучинкери пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан вӑтам шкула (Йӗпреҫ районӗ) ҫӳрекен ачасен хайлавӗсем пирӗн шутпа чаплӑрах. Штанаш шкул ачисен хайлавӗ вара вулавҫӑсене ытларах килӗшнӗ. Хайлавӗ интереслӗ пулнӑран пулӗ — унпа чылайӑшӗ паллашрӗҫ. Сире те интереслӗ пулсан вӑл «Иртнӗ ӗмӗрте пулса куртӑмӑр» ятлӑ. Ҫырасса ӑна ушкӑнпа ҫырнӑ — ҫак ачасем тӑрмашнӑ: Андреев Александр, Лобова Ирина, Ильина Екатерина, Коннова Алевтина, Семенова Ксения, Соловьева Наталия, Сатлайкина Ирина, Софронов Николай.
Нумай пулмасть Сӗнтӗрвӑрри районӗнче вырнаҫнӑ Урхас Кушка шкулӗнче ачасене Н.В. Овчинников пултарулӑхӗпе паллаштаракан урок-лекци иртрӗ. Чаплӑ ӳнерҫӗ вӗсен ялӗнче ҫуралса ӳснине кура ачасем ун кун-ҫӳлӗпе интересленсех паллашрӗҫ. Николай Овчинников Мӗшӗлте ҫуралса ӳснӗ, амӑшӗн тӑван ялӗ те юнашарах — Караньял.
Вӗренекенсем ӳнерҫӗ тунӑ ӳкерчӗксемпе паллашрӗҫ, «Ӗмӗтлисем» /хыпар ҫӑлкуҫӗнче чӑвашла ятне илсе кӑтартман/ картинӑна вара сӳтсе те яврӗҫ. Ӳкерчӗкре ӳнерҫӗ вӗсен ҫулхи ачасене, ачаран паллӑ тавралӑха сӑнласа кӑтарнӑ.
Ачасем урока тимлӗн итлесе ларчӗҫ. Хӑш-пӗрисен ӑсӗнче чаплӑ ҫын пулас ӗмӗт те ҫуралчӗ пулӗ.
Ыран, юпан 14-мӗшӗнче, паллӑ чӑваш художникӗ Николай Овчинников ҫуралнӑранпа 90 ҫул ҫитӗ.
Николай Овчинников Сӗнтӗрвӑрри районне кӗрекен Мӗшӗлте ҫуралнӑ. Ялти шкул сукмакне ҫичӗ ҫул таптанӑ хыҫҫӑн вӑл пӗлӗвне ӳстерес тесе Улатӑрти ӳнерпе гравюра училищине вӗренме кайнӑ. Кайран ун валли хӑй алӑкне Ленинградри ӳнер академийӗ уҫнӑ. Пӗр курс вӗреннӗ хыҫҫӑн вӑрҫӑ пуҫланнӑ пирки унӑн академине пӑрахса кайма тивнӗ. 1939-1945 ҫул хушшинче Николай Васильевичӑн салтак пурнӑҫӗпе пурӑнма тивнӗ. Ҫапах та вӑрҫӑ хыҫҫӑн вӑл хӑй ӗмӗтне пӑрахман, Ленинградри И.Е. Репин ячӗллӗ ӳнер институтне вӗренме кӗнӗ. Каярах вӑл аспирантурӑра пӗлӳ пухнӑ, А.М. Герасимов пултарулӑх мастерскойӗнче вӗреннӗ.
Николай Ваисльевич — СССР художникӗсен пӗрлӗхӗн пайташӗ, ЧАССР тава тивӗҫлӗ ӳнер ӗҫченӗ, профессор, К.В. Иванов ячӗллӗ ЧАССР Патшалӑх премийӗн лауриачӗ, РСФСР тава тивӗҫлӗ художникӗ.
Николай Овчинников ҫут тӗнчерен 2004 ҫулхи нарӑс уйӑхӗнче уйрӑлса кайнӑ. Ҫапах та ун пултарулӑхӗ пурӑнать — вӑл ӳкернӗ ӳкерчӗксем яланах пирӗн куҫ умӗнче.
Ӗнер, авӑнӑн 4-мӗшӗнче, А.Г. Николаева асӑнса Республикӑра чупасси енӗпе ӑмӑрту пуҫланчӗ. Ку ҫулхине вӑл 5-мӗш хут иртет ӗнтӗ. Чупакансем харӑссӑн пилӗк вырӑнтан тапраннӑ: Улатӑрпа Етӗрне хулисемпе Шӑмӑршӑ, Елчӗк, Пӑрачкав ялсенче. Эстафета виҫӗ кун хушшинче республикӑн пур хулисемпе районӗсене ҫитсе курӗ. Чупакансем хушшинче шкул ачисем, чупма юратакансем, спорт ветеранӗсем тата паллӑ спортсменсем пулӗҫ. Пӗр шкул ушкӑнӗ эстафетӑна тепӗр шкул ушкӑнне парӗ — ҫапла май пурӗ пин ҫухрӑм тарин ӑмӑрту тӑсӑлӗ.
Авӑнӑн 6-мӗшӗнче вара пур ушкӑн пӗрлешӗ те Андриан Николаев ҫуралса ӳснӗ ялта 14 сехет тӗлне чупса ҫитӗ.
Ӑмӑртӑва йӗркелекенсем: Чӑваш Енӗн спортпа вӗрентӳ Министерствисем, республикӑн районсемпе хуласен вырӑнти тытӑмлӑх органӗсем.
1-мӗш ушкӑн:
1 кун (авӑн, 4): Шӑмӑршӑ — Патӑрьел — Комсомольски
2 кун (авӑн, 5): Комсомольски — Канаш — Ҫӗрпӳ
3 кун (авӑн, 6): Ҫӗрпӳ — Туҫа — Шуршӑл
2-мӗш ушкӑн:
1 кун (авӑн, 4): Елчӗк — Аслӑ Таяпа — Тӑвай — Вӑрмар
2 кун (авӑн, 5): Вӑрмар — Энтри Пасар — Куславкка
3 кун (авӑн, 6): Куславкка — Октябрьски — Шуршӑл
3-мӗш ушкӑн:
1 кун (авӑн, 4): Улатӑр — Алтышево — Йӗпреҫ — Вӑрнар
2 кун (авӑн, 5): Вӑрнар — Красноармейски — Ҫӗрпӳ
3 кун (авӑн, 6): Ҫӗрпӳ — Кӳкеҫ — Шуршӑл
4-мӗш ушкӑн:
1 кун (авӑн, 4): Пӑрачкав — Мӑн Улхаш — Ҫӗмӗрле — Хӗрлӗ Чутай
2 кун (авӑн, 5): Хӗрлӗ Чутай — Элӗк — Ишек
3 кун (авӑн, 6): Ишек — Ҫӗнӗ Лапсар — Шуршӑл
5-мӗш ушкӑн:
1 кун (авӑн, 4): Етӗрне — Ваҫкасси Янасал — Муркаш
2 кун (авӑн, 5): Муркаш — Калайкасси — Шупашкар
3 кун (авӑн, 6): Шупашкар — Ҫӗнӗ Шупашкар — Шуршӑл
Чупма кӑмӑллакансене пурне те хутшӑнма чӗнетпӗр!
Ҫурла уйӑхӗн 2-мӗшӗнче Альберт Канаш ҫуралнӑранпа 80 ҫул ҫитет. Ку куна халалласа Чӑваш наци музейӗнче «Павка сӑнарне умран нихҫан ямарӑм!» ятлӑ куҫса ҫӳрекен фотокурав уҫӑлчӗ.
Куравра эсир Альберт Канашӑн ӳкерчӗкӗсене, тӗрлӗ хутсене курма пултаратӑр. Кунтах унӑн кӗнекисем, тӗрлӗ япалисем вырнаҫнӑ. Куравра пӗрремӗш хут А. Канаш савнӑ хӗрӗн сӑнӳкерчӗкне курма пулать — С.А. Александрова сӑнӗ сӑвӑҫа самай сӑвӑ ҫырма хистенӗ.
Альберт Георгиевич Канаш (чӑн хушамачӗ Кожанов) 1928 ҫулхи ҫурла уйӑхӗн 2-мӗшӗнче Сӗнтӗрвӑрри районне кӗрекен Октябрьскинче ҫуралнӑ. 1968 ҫулхи ҫӗртме уйӑхӗн 4-мӗшӗнче ҫут тӗнчерен уйрӑлса кайнӑ. 1962 ҫултанпа СССР ҪП членӗ шутланать. Йывӑр чире пула вырӑн ҫинчен тӑма пултарайман, ҫапах та парӑнман — сӑвӑсемпе поэмӑсем ҫырнӑ.
1960 ҫулта унӑн «Сӑвӑсем» ятлӑ кӗнеки пичетленсе тухнӑ. Каярах тата тепӗр икӗ сӑвӑсен пуххи тухнӑ: «Иккӗмӗш утӑм» (1965), «Шӑпчӑксем, сире итлесе» (1978). Савӑҫӑн вырӑсла тухнӑ кӗнеке те пур — 1972 ҫулта «На наковальне сердца» ятлӑ кӗнеке пичетленсе тухнӑ.
Тунтикун Чӑваш Ене виҫӗ кунлӑха Краснодар Ен делегацийӗ ҫитрӗ.
Делегаци пысӑк, сӑмахран, сывлӑха упрассипе ӗҫлекеннисем шутне ҫаксем кӗреҫҫӗ: Краснодар Ен администраци пуҫлӑхӗн ҫумӗ Золина Галина Дмитриевна, тӑрӑхӑн сывлӑха упракан департамент пуҫлӑхӗ Алексеенко Сергей Николаевич, Краснодар Енӗн ҫемье политикин депатртаменчӗн пуҫлӑхӗ Ковалева Татьяна Федоровна, Краснодар Енӗн халӑха социаллӑ енчен хӳтлӗх паракан департамен пуҫлӑхӗн ҫумӗ Бег Малайчет Меджидовна, Краснодар Енри сиплев учрежденийӗсенчи тӗп тухрӑмсем кӗреҫҫӗ. Унсӑр пуҫсӑр делегацире культура, вӗрентӳ, тата ытти пайра тӑрӑшакан ҫынсем кӗреҫҫӗ.
Краснодар Ен хӑнисем Республикӑри нумай учреждени ӗҫӗсемпе паллашрӗҫ, районсемпе хуласене те ҫитсе курчӗҫ. Сӑмахран, вӗренӳ енӗпе кӑсӑкланаканнисем Шупашкарти 40-мӗш, 59-мӗш шкулсемпе, 5-мӗш гимназипе паллашрӗҫ. Сывлӑха упрас енӗпе ӗҫлекеннисем Шупашкарта вырнаҫнӑ тӗп хула пульницине, 1-мӗш клиника пульницине, васкавлӑ пулӑшу станцине, 2-мӗш хула пульницине, Шупашкар районӗн тӗп пульницине ҫитрӗҫ, пӗтӗмӗшле практика тухтӑрӗсен офисӗсемпе паллашрӗҫ.
Кая юлса та пулин ҫак хыпара сире пӗлтерес: паян (пуш уйӑхӗн 28-мӗшӗнче) Красномармейскинчи Халӑх пултарулӑх ҫуртӗнче «Шетмӗпе Ҫавал кӗввисем» кункурсӑн иккӗмӗш пайӗ иртет. Вӑл шӑп та лӑп 18 сехетре паян пуҫланнӑ. Конкурса Шетмӗпе Ҫавал юханшывсем тӑрӑхӗнче вырнаҫнӑ районсенчи пултарулӑх ушкӑнӗсем хутшӑнаҫҫӗ Вӑл тӑрӑха Элӗк, Вӑрнар, Йӗпреҫ, Канаш, Красноармейски, Ҫӗмӗрле, Ҫӗрпӳ, Шупашкар, Сӗнтӗрвӑрри, Муркаш районӗсем кӗреҫҫӗ — ҫур республика!
Конкурсӑн пӗрремеш пайӗ иртнӗ ӗнтӗ — вӑл кашни районта пуш уйӑхӗн 26-мӗшӗнче пулнӑ. Кашни районтан чи лайӑх ушкӑна суйласа илсе вӗсене иккӗмӗш пайне кӗртеҫҫӗ.
Нарӑс уйӑхӗн ҫирӗм тӑххӑрмӗшӗнче Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Сӗнтӗрпуҫ ялӗнчи культура ҫуртне кӑвак ҫулӑм ҫитрӗ. Ҫав ятпа ӗнер, пуш уйӑхӗн ултӑмӗшӗнче, культура ҫуртӗнче уяв пулчӗ. Пӗтӗм ял-йыш уява пухӑнчӗ. Халӑх умӗнче Сӗнтӗрпуҫ ял тӑрахӗн пуҫлӑхӗ Михайлова Манефа Александровна тухса калаҫрӗ. Вӑл газ кӗртнӗ чух ӗҫлесе пулӑшнӑ ҫынсене тав турӗ. Ҫавӑн пекех малалла та кар тӑрса нимесене хутшӑнса хамӑр пурнӑҫа лайӑхлатма чӗнчӗ. Уяв хаваслӑ иртрӗ. Халӑх умӗнче Сӗнтӗрпуҫӗнчи шкулта вӗренекенсен ушкӑнӗ концерт лартса пачӗ.
Раштавӑн 10-мӗшпе 19-мӗшӗ хушшинче Сӗнтӗрвӑрри ача-пӑча пултарулӑхӗн ҫуртӗнче «Ачасем ӑсталанӑ теттесем» ятлӑ район конкурсӗ иртнӗ. Конкурса ачасен ӑсталӑхне, фантазине, ӳнер пултарулӑхне аталантарма йӗркеленӗ.
Конкурс иртнӗ май районӑн кашни шкулта «Хӗл мучи мастерскойӗсем» ӗҫлерӗҫ — шкул ачисем тӗрлӗ япала усӑ курса Ҫӗнӗ Ҫул ерешӗсемпе теттесем ӑсталарӗҫ. Ҫапла май ача-пӑча пултарулӑх ҫуртне пурӗ 700 ытла теттепе ереш килчӗ.
Конкурса пӗтемлетнӗ хыҫҫӑн чи ӑҫта ачасем Сӗнтӗрвӑррин 2-мӗш хула шкулӗнче, Октябрьски шкулӗнче, Сӗнтӗрвӑррин пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан тӗп шкулта, Кукашни вӑтам шкулӗнче, Хуракасси вӑтам шкулӗнче тата ача-пӑча пултарулӑхӗн ҫуртӗнче ӗҫлекен «Рукобельница» пӗрлешӳре пулни палӑрчӗ. Конкурса хаклакансем районӑн тӗп чӑрӑшне ерешлемешкӗн 650 теттене районти культура ҫуртне ӑсатрӗҫ.
+21.3 °C